Përpjekja për rebelim të kohëve të fundit në Rusi dëshmoi se pavarësisht se sa shumë liderë botërorë e urrejnë Vladimir Putinin, ata nuk duan që presidenti rus të rrëzohet papritur.
Paqëndrueshmëria që mund të pasojë nuk ia vlen të rrezikohet.
Mundësia e kaosit post-Putin në Rusi është një faktor kyç i shumë vendeve – nga kundërshtarët si Shtetet e Bashkuara te partnerët e Rusisë si Kina – të konsideruara pasi kanë kalibruar reagimet e tyre ndaj rebelimit të armatosur të liderit mercenar Yevgeny Prigozhin kundër Moskës.
Është një llogaritje e ndërlikuar, veçanërisht për Shtetet e Bashkuara.
Administrata e Biden ka ndërmarrë shumë hapa, duke përfshirë vendosjen e sanksioneve ekonomike, të cilat ndoshta po e dobësojnë Putinin në vazhdën e luftës së tij kundër Ukrainës. Por Uashingtoni ka këmbëngulur vazhdimisht se nuk e mbështet ndryshimin e regjimit në Rusi, një fuqi tjetër bërthamore.
Për momentin, mungesa e një pasardhësi të qartë, ose mundësia e një komandanti lufte të dhunshëm si Prigozhin, të marrë përgjegjësinë, lë shumë variabla të pakëndshme për t’u rrënjosur hapur për përmbysjen e Putinit, sipas dy zyrtarëve aktualë të SHBA-së, dy zyrtarëve të huaj dhe një ish zyrtari amerikan.
“Shtetet e Bashkuara nuk kanë asnjë interes për paqëndrueshmërinë brenda Rusisë që ka potencialin të përhapet në Evropë”, tha Andrea Kendall-Taylor, një ish-zyrtar i inteligjencës amerikane i specializuar për Rusinë. “Ndryshimi i regjimit që ndodh përmes një procesi kaotik dhe të dhunshëm ka gjithashtu më shumë gjasa të prodhojë një lider tjetër autoritar, i cili ndoshta mund të jetë më i keq se Putini”, citon Politico.
Dy zyrtarë amerikanë që merren me politikën e Rusisë thanë se administrata Biden shqyrtoi pyetjet në lidhje me stabilitetin e shtetit rus ndërsa hartonte përgjigjen e saj ndaj rebelimit të shkurtër të fundjavës së kaluar.
Ndërsa është e rrallë që Shtetet e Bashkuara të bëjnë thirrje për ndryshimin e regjimit në një vend tjetër, administrata e Biden dëshiron gjithashtu të jetë tepër e kujdesshme për të mos ushqyer narrativën e gjatë të Putinit se Amerika qëndron pas përpjekjeve për ta rrëzuar atë ose, për këtë çështje, për të nxitur një çrregullim të çrregullt.
Ndërsa rebelimi u shpalos, Presidenti Joe Biden dhe ndihmësit e tij i mbajtën komentet e tyre publike të kufizuara dhe të ulëta. Ata iu referuan krizës si një “çështje e brendshme” për Rusinë. Vendet evropiane dhe aleatët e tjerë kundër Rusisë morën qasje të ngjashme të kujdesshme.
“Paqëndrueshmëria kudo ka kosto – kosto për qytetarët e atij vendi, për rajonin. Në një vend si Rusia, mund të ketë implikime globale”, tha një nga zyrtarët amerikanë, të cilit, si të tjerëve, iu dha anonimiteti për të diskutuar vendime të ndjeshme diplomatike. “A do të ishin elastike institucionet ruse nëse Putini do të largohej nga tabloja? Ndoshta. Ndoshta. Por kjo nuk është një gjë e sigurt.”
Kina – e cila ka premtuar një partneritet “pa kufij” me regjimin e Putinit – qëndroi e heshtur ndërsa kriza po zhvillohej. Më pas, Pekini lëshoi një deklaratë që foli pjesërisht për shqetësimet e veta për shmangien e kaosit në një vend fqinj.
“Kina mbështet Rusinë në ruajtjen e stabilitetit kombëtar dhe ofrimin e zhvillimit dhe prosperitetit”, tha Ministria e Jashtme kineze.
Siguria e arsenalit masiv bërthamor të Rusisë në rast të një lufte për pushtet në Kremlin është shqetësimi kryesor i komunitetit ndërkombëtar. Por po ashtu është edhe rindezja e mundshme e konflikteve të ngrira në vende si Moldavia dhe Gjeorgjia. Ekzistojnë gjithashtu shqetësime se një kolaps i qeverisë së Putinit mund të nxisë lëvizjet separatiste brenda Rusisë.
“Gjithçka do të ndikohet, nga furnizimet globale të naftës, gazit, uraniumit të pasuruar … bujqësia, siguria ushqimore,” tha një diplomat i Azisë Qendrore. Stabiliteti rus është i një rëndësie vendimtare për shtetet e Azisë Qendrore, tha diplomati, sepse “në fund të ditës, ne do të jetojmë ende në vendin fqinj me Rusinë”.
Preferenca aktuale e SHBA-së për të shmangur kërkesat e drejtpërdrejta për ndryshimin e regjimit vjen pasi përpjekjet e kaluara amerikane për të brohoritur ose ndihmuar ushtarakisht përmbysjet rezultuan në dhunë dhe dështim afatgjatë – Egjipti, Iraku dhe Afganistani janë shembuj.
Ekziston një besim se mbështetja e dukshme e SHBA-së për një përmbysje do të minonte besueshmërinë e përpjekjeve në bazë për të rrëzuar një diktator. Plus, aftësia e Shteteve të Bashkuara ose Perëndimit për të parashikuar apo edhe udhëhequr ngjarje të tilla është shumë më e kufizuar nga sa mund të besojnë shumë njerëz.
Në rastin e Putinit, një thirrje e hapur amerikane për largimin e tij mund ta shtyjë atë të futet më thellë në Ukrainë dhe të rrisë shtypjen në vend – edhe pse pavarësisht se çfarë thonë SHBA-të, njeriu i fortë ka besuar prej kohësh se Uashingtoni po përpiqet ta largojë atë.
Në një moment jashtë skenarit në mars 2022, Biden tha për Putinin: “Për hir të Zotit, ky njeri nuk mund të qëndrojë në pushtet”. Shtëpia e Bardhë më pas iu desh të kalonte ditë të tëra duke këmbëngulur se Biden nuk po bënte vërtetë thirrje për ndryshim regjimi.
Në vazhdën e rebelimit të ndërprerë, zëdhënësi i Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Shtëpisë së Bardhë, John Kirby, ka thënë se Shtetet e Bashkuara besojnë se “i takon popullit rus të përcaktojë se kush është lidershipi i tyre”.
Megjithatë, disa zyrtarë evropianë dhe amerikanë kanë theksuar rëndësinë e sfidës me të cilën përballet Putin. Ministria e Mbrojtjes e Britanisë tha se rebelimi “përfaqëson sfidën më të rëndësishme për shtetin rus në kohët e fundit”. Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken tha se në pushtetin e Putinit po shfaqeshin “çarje”.
Të mërkurën, Biden u pyet nëse Putini ishte më i dobët tani. Përgjigja e tij: “absolutisht”.
Qeveritë që kanë marrë një pozicion neutral në përplasjen Rusi-Perëndim mbi Ukrainën – si India, Brazili dhe Afrika e Jugut – kanë shmangur kryesisht komentet e drejtpërdrejta mbi rebelimin.
Udhëheqësi turk Rexhep Tajip Erdogan, i cili vetë hodhi poshtë një përpjekje për grusht shteti dhe është përpjekur të qëndrojë i përzemërt me Putinin, foli me liderin rus gjatë krizës së fundit. “U theksua se askush nuk duhet të përfitojë nga ajo që ndodhi në Rusi,” sipas një leximi turk.
Prigozhin ka këmbëngulur se Putini nuk ishte objektivi i rebelimit të tij. Përkundrazi, ai donte të rrëzonte udhëheqjen e ministrisë ruse të mbrojtjes, me të cilën kishte grindje. Por Putin doli kundër marshimit të armatosur të Prigozhin. Dhe pas një revolte njëditore, Prigozhin u tërhoq dhe ra dakord të shkonte në mërgim në Bjellorusi për të shmangur akuzat për tradhti kundër tij dhe forcave të tij mercenare të Grupit Wagner.
Rusia, teorikisht, ka rregulla të trashëgimisë nëse Putini, le të themi, vdes natyrshëm ndërsa është në detyrë. Megjithatë, duke pasur parasysh se sa shumë sundimi i Putinit ka shtrembëruar sistemin kushtetues rus, është e mundur që njerëzit që konkurrojnë për ta trashëguar atë do të injorojnë rregulla të tilla.
“Ka një mijë njerëz në politikën ruse që mendojnë se mund të bëhen presidentë dhe mundësia për t’u bërë president ndodh një herë në jetë,” tha Will Pomeranz, specialist për Rusinë në Qendrën Wilson. “Çdo lloj paqëndrueshmërie në krye të paktën do të bënte që disa njerëz të mendojnë se kjo është mundësia e tyre.”
Thënë kështu, Pomeranz vuri në dukje se, përveç liderëve të opozitës të internuar apo të burgosur, nuk ka figura serioze që haptazi e stilojnë veten si alternativa ndaj Putinit në Rusi tani për tani.
Një zyrtar perëndimor argumentoi se institucionet ruse, si agjencia e sigurisë FSB, kanë mjaftueshëm forcë të vazhdueshme për të parandaluar llojin e kolapsit dhe luftës që ndodhi në një vend si Libia pas rënies së diktatorit Muammar Gaddafi. Gaddafi kishte rrënuar institucionet e vendit të tij.
Por ekziston ende rreziku i trazirave në Rusi, tha zyrtari, si dhe mundësia e “një hapjeje reale për një ushtarak serioz të vijës së ashpër, i cili është më pak i urryer se Putini kur bëhet fjalë për përdorimin e armëve bërthamore”.
Të martën, kryeministri holandez Mark Rutte kundërshtoi pohimet e Putinit se Perëndimi dëshiron kaos në Rusi. “Përkundrazi, paqëndrueshmëria në Rusi krijon destabilitet në Evropë. Pra, ne jemi të shqetësuar”, tha ai.
Putini tani pritet të konsolidojë pushtetin e tij edhe më tej, qoftë edhe vetëm për të provuar se ai është i vendosur në krye. Disa analistë argumentojnë se ai përfundimisht mund të dalë më i fortë. Të tjerë thonë se revolta e mercenarëve është fillimi i fundit për Putinin.
Sido që të jetë, disa praktikues të punëve të jashtme, duke përfshirë ish-kryeministren britanike Liz Truss, po i kërkojnë botës që të përgatitet më mirë për një shtet të mundshëm rus në shpërbërje.
Skenarët e rasteve më të këqija shpesh nuk ndodhin – rënia e Bashkimit Sovjetik në fillim të viteve 1990, për shembull, mund të kishte qenë shumë më e dhunshme. Deri më sot, ka një debat nëse Shtetet e Bashkuara ishin shumë të kujdesshme në mënyrën se si u përballën me Kremlinin në ditët e fundit të asaj perandorie.
Tani për tani, Putin është “djalli që ne njohim”, tha një ish-zyrtar i Shtëpisë së Bardhë që merrej me politikën e Rusisë. “Por ai është me të vërtetë djallëzor.”
